*Sendika:
işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve
geliştirmek için meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip kuruluşlara denilir.
*Konfederasyon
Değişik işkollarında en az 5 sendikanın bir araya gelmesi suretiyle meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip üst
kuruluşlara denilir.
*İşyeri:
İşin yapıldığı yere denilir. İşin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı bulunan yerlerle, dinlenme,
çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi sair eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
*İşçi sendikaları, işkolu esasına göre bir ikolunda ve Türkiye çapında faaliyette bulunmak amacı ile bu
işkolundaki işyerlerinde çalışan işçiler tarafından kurulur (SK.m.3/I).
*Kamu işveren sendikalarının, aynı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulması ve aynı
işkolunda faaliyette bulunması şartı aranmaz (SK.m.3/II).
*Bir işkolunda birden fazla sendika kurulabilir (sendika çokluğu ilkesi). Meslek veya işyeri esasına göre işçi sendikası kurulamaz (SK.m.3/III). Sendikalar, tüzüklerinde belirtmek şartıyla ve genel kurul kararıyla şube açabilirler (SK.m.3/IV).
*İş Kolları Sendikalar Kanunu‟nun 60. maddesinde sayılmıştır:
1. Tarım ve ormancılık, avcılık ve balıkçılık,
2. Madencilik,
3. Petrol, kimya ve lastik,
4. Gıda sanayi,
5. Şeker,
6. Dokuma,
7. Deri,
8. Ağaç,
9. Kağıt,
10. Basın ve yayın,
11. Banka ve sigorta,
12. Çimento, toprak ve cam,
13. Metal,
14. Gemi,
15. inşaat,
16. Enerji,
17. Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar.
18. Kara taşımacılığı,
19. Demiryolu taşımacılığı,
20. Deniz taşımacılığı,
21. Hava taşımacılığı,
22. Ardiye ve antrepoculuk,
23. Haberleşme,
24. Sağlık,
25. Konaklama ve eğlence yerleri,
26. Milli savunma,
27. Gazetecilik,
28.Genel işler.
*Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılır.
*Sendika kurucusu olabilmek için aranan şartlar:
Sendika kurucusu olabilmek için; Türk vatandaşı, medeni hakları kullanmaya ehil ve sendikaların kurulacağı
işkolunda fiilen çalışır olmak; Türkçe okur-yazar olmak ve ayrıca; Türk Ceza Kanununun 53.. maddesinde
belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis
cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli
savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat
karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûmiyetin
bulunmaması şarttır (SK.m.5/I). İşveren sendikasının kurucusunun tüzel kişi olması halinde tüzel kişiyi temsil eden gerçek kişide de işkolunda fiilen çalışma şartı hariç yukarıdaki bütün şartlar aranır (SK.M.5/II).
*Sendikaların kuruluş prosedürü
Sendika ve konfederasyonlar önceden izin almaksızın kurulabilir (SK.m.6/I).
*Sendikaların, sendikaların Şubelerinin ve konfederasyonların zorunlu organları; genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur (SK.m.9/I).
*Sendika ve sendika şubeleri yönetim kurulları en az 3 en çok 9 üyeden, konfederasyonların yönetim kurulları ise en az 5 en çok 29 üyeden oluşur (SK.m.15).
*Disiplin kurulu en az 3 en çok 5 üyeden oluşur. Disiplin kurulu, sendika veya konfederasyonun tüzüğüne,
amaç ve ilkelerine aykırı hareket ettiği ileri sürülen üyeleri hakkında soruşturma yapar.
*Denetleme kurulu genel kurulca seçilecek 3 denetçiden oluşur. Ancak şubelerde denetleme kurulu yerine bir denetçi ile yetinilebilir. Denetleme kurulunun görev ve yetkileri, yönetim kurulu faaliyetlerinin genel kurul kararlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetlenmesi; sendika veya konfederasyonun tüzüğüne
uygun olarak idari ve mali denetlemede bulunulması; yönetim kurulundan genel kurulun olağanüstü
toplantıya çağrılmasının istenmesi; sendika veya konfederasyonun tüzüğünde gösterilen diğer denetleme
görevlerinin yapılması; denetleme raporunun hazırlanarak genel kurula sunulması şeklinde özetlenebilir
(SK.m.19)
*Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika, işyerinde işçi sayısı 50‟ye kadar ise 1, 51 ile 100 arasında ise en çok 2, 101 ile 500 arasında ise en çok 3, 501 ile 1000 arasında ise en çok 4, 1001 ile 2000 arasında ise en çok 6, 2000den fazla ise en çok 8 olmak üzere işyerinde çalışan üyeleri arasından işyeri sendika temsilcisi tayin ederek 15 gün içinde kimliklerini işverene bildirir.Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir.
*Sendika Üyeliği:
16 yaĢını doldurmuş olup da bu Kanuna göre işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilirler. 16 yaşını
doldurmamış olanların üyeliği kanuni temsilcilerinin yazılı iznine bağlıdır.
*İşçi veya işveren sendikalarına askeri çahıslar (Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığına bağlı işyerlerinde bu Kanun anlamında işçi olarak çalışanlar hariç) üye olamaz ve sendika kuramazlar (SK.m.20-21).
*Sendikaya üye olmak serbesttir. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamaz. Bir işyerindeki işçiler yardımcı işte çalışsalar bile ancak işyerinin bağlı olduğu işkolunda kurulu sendikaya üye olabilirler. Haklı bir sebep gösterilmeden üyeliği kabul edilmeyen işçinin, 30 gün içinde mahalli iş mahkemesinde dava açmak hakkı vardır.Mahkemenin kararı kesindir (SK.m.22). Aynı zamanda birden çok sendikaya üye olma yasağı Anayasa değişikliği ile ortadan kaldırılmıştır.
*işçi sendikasına işçinin ödeyeceği aylık üyelik aidatı tutarı, bir günlük çıplak ücretini geçemez.
*İşveren sendikasına işverenin ödeyeceği aylık üyelik aidatı tutarı, işyerinde işçilere ödediği bir günlük çıplak
ücretleri toplamını geçemez.
*İşçi veya işveren, sendikada üye kalmaya veya üyelikten ayrılmaya zorlanamaz. Her üye önceden bildirimde
bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilir. Çekilme bildirimi noter huzurunda münferiden kimliğin tespiti ve istifa
edecek kişinin imzasının tasdiki ile olur. Çekilme notere başvurma tarihinden itibaren biray sonra geçerlidir(SK.m.25/I-II).
*Üyenin sendika veya konfederasyondan çıkarılma kararı genel kurulca verilir. Çıkarma kararı çıkarılanlara ve 2. fıkrada gösterilen yerlere yazı ile tebliğ edilir. Çıkarma kararına karşı üye veya işyerinin bağlı bulunduğu
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde iş
davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemeye itiraz edebilir. Mahkeme 2 ay içinde kesin olarak karar verir.Üyelik, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder (SK.m.25/III).
*İşveren veya işveren vekili sıfatını kaybedenlerin, işveren sendika veya konfederasyonlarındaki üyelikleri ve
görevleri, bu sıfatı kaybettikleri tarihte kendiliğinden sona erer.
*Bağlı bulundukları, kanunla kurulu kurum ve sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı veya toptan
ödeme alarak, işten ayrılan işçilerle, işkolunu değiştiren işçilerin sendika üyeliği sona erer.
*Bir konfederasyona üye olmak ve üyelikten çekilmek sendikanın genel kurulu kararına bağlıdır. Bu karar, sendikanın genel kurul üye veya delege tamsayısının salt çoğunluğu ile alınır.
*Sendikalar aynı zamanda birden fazla konfederasyona üye olamazlar. Birden fazla konfederasyona üye olunması halinde tüm üyelikler geçersizdir (SK.m.26).
*İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler
arasında, işin sevk ve dağıtımında, işçinin mesleki ilerlemesinde, işçinin ücret, ikramiye ve primlerinde, sosyal
yardım ve disiplin hükümlerinde ve diğer hususlara ilişkin hükümlerin uygulanması veya çalıştırmaya son
verilmesi bakımından herhangi bir ayırım yapamaz (SK.m.31/III).
*İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin rızası ile iş saatleri içinde, işçi sendika veya konfederasyonlarının faaliyetlerine katılmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya herhangi bir nedenle farklı muameleye tabi tutulamazlar (SK:m.31/V).
*İşverenin, hizmet akdinin feshi dışında, 3.3. ve 5.5. fıkra hükümlerine aykırı hareket etmesi halinde, işçinin
bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere tazminata (sendikal tazminat) hükmedilir.
*Sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerden dolayı hizmet akdinin feshi halinde ise, İş Kanunu‟nun iş güvencesine ilişkin (İK.m.18-21) hükümleri uygulanır. İşçi işe iade davası açabilir. Ancak, İş Kanunu‟nun 21. maddesinin 1. fıkrası uyarınca ödenecek tazminat (işe başlatmama tazminatı) işçinin bir yıllık ücret tutarından az olamaz (SK.m.31/VI).
*İş güvencesi kapsamı dışındaki işçiler, sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerden dolayı hizmet akdinin feshi iddiası ile doğrudan sendikal tazminat davası açabilirler. Bu davada, ispat yükümlülüğü işverendedir. Sendikal tazminatın miktarı işçinin bir yıllık ücretinden az olamaz (SK.m.31/VII).
*Sendika ve konfederasyonlar T.C. Anayasasının 14. maddesindeki yasaklara aykırı hareket edemeyeceklerigibi yönetim ve işleyişleri Anayasada belirlenen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamaz (SK.m.37/I).
*Sendika ve konfederasyonlar, amaçları dışında faaliyette bulunamazlar. Siyasi partilerin ad, amblem, rumuz
veya işaretlerini kullanamazlar (SK.m.37/II).
*Sendika ve konfederasyonlar ticaretle uğraşamazlar. Sendika ve konfederasyonlar elde ettikleri gelirleri üyeleri ve mensupları arasında dağıtamazlar. Ancak grev ve lokavt süresince tüzüklerine göre üyelerine yapacakları yardımlar bu hükmün dışındadır (SK.m.39).
*Genel ve katma bütçeli idarelerle mahalli idareler ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli kurumlar,
sermayesinin tamamı devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi kuruluş ve kurumlarla
sermayelerinde devletin iştiraki bulunan bankalar, sigorta şirketleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları dahil olmak üzere özel kanunlarla kurulan bankalar ve kuruluĢlar bu fıkrada sözü geçen idare,
kuruluş ve bankalar tarafından ödenmiş sermayesinin en az yarısına katılmak suretiyle kurulan kuruluşlarla
bunların aynı oranda katılması ile kurulan kurumlar ve siyasi partiler sendika ve konfederasyonlara mali
yardım ve bağışta bulunamazlar. Sendika ve konfederasyonlar da bu gibi yardım ve bağışları kabul edemezler (SK.m.40/II).
*Sendika ve konfederasyonlar, kendilerinin veya Türkiye Cumhuriyeti‟nin üyesi bulunduğu uluslararası
kuruluşlardan başka dış kaynaklardan, Bakanlar Kurulundan izin almadıkça yardım ve bağış kabul edemezler(SK.m.40/III).
*İşçi sendika ve konfederasyonları, işverenlerden, bu Kanun ve diğer kanunlara göre kurulu işveren
kuruluşlarından, ,esnaf ve küçük sanatkarlar kuruluşlarından, derneklerden, kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşlarından ve vakıflardan yardım ve bağış alamazlar (SK.m.40/IV).
*İşçiler ve işçi sendika ve konfederasyonları, bu Kanun veya diğer kanunlara göre kurulu işveren
kuruluşlarına; işverenler ve işveren kuruluşları da, işçi sendika ve konfederasyonlarına üye olamazlar; gerek
doğrudan doğruya, gerek temsilcileri veya mensupları veya araya koyacakları diğer kimseler vasıtasıyla bir
diğerinin kurulmasına, idare ve faaliyetine müdahalede bulunamazlar (SK.m.38/I).
*Kuruluş sırasında kanuna aykırılık veya eksiklik sebebiyle SK.m.6/VII uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı veya ilgili valilikçe başvurulması halinde, görevli mahalli mahkeme gerekli gördüğü takdirde kurucuları da dinleyerek 3 işgünü içinde sendika veya konfederasyonun faaliyetlerinin durdurulmasına karar verebilir.
*Mahkeme kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi için 60 günü aşmayan bir mehil verir (SK.m.54/I). Tüzük ve belgelerin kanuna uygun hale getirilmesi üzerine mahkeme durdurma kararını kaldırır (SK.m.54/II).
*SK.m.40/III hükmüne aykırı olarak kendilerinin veya Türkiye Cumhuriyeti‟nin üyesi bulunduğu uluslararası
kuruluşlardan veya başka dış kaynaklardan Bakanlar Kurulundan izin almadan yardım veya bağış kabul
ettikleri takdirde iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme, üyelerden birinin veya valinin veya
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının başvurması üzerine, sendika veya konfederasyonun faaliyetini 3 aydan6 aya kadar durdurur ve alınan yardım Hazineye intikal ettirilir (SK.m.56/I).
*SK.m.5 hükmünde sayılan suçlardan biriyle mahkum olanlardan birine, sendika, sendika şubesi veya
konfederasyon organlarında görev verildiğinin valilik veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı‟nca tespiti
halinde, bu makamlarca görevlendirilen kişinin görevine son verilmesi ilgili sendika veya konfederasyona
bildirilir. Bildirimi takip eden 5 işgünü içinde sendika veya konfederasyonca ilgilinin görevine son verilmediği
takdirde, 1.1. fıkradaki usule uygun olarak sendika veya konfederasyonun faaliyeti 6 aydan 1 yıla kadar
durdurulur ve yöneticilerin görevlerine son verilir.
Kayıtlar
0 yorum:
Yorum Gönder